- Met de onverwachte productieverlaging van het olie-aanbod geeft Saudi-Arabië het signaal af niet aan de leiband van de Verenigde Staten te willen lopen.
- Op de korte termijn kunnen westerse landen weinig doen tegen het opdrijven van de olieprijs.
- De provocerende opstelling van Saudi-Arabië brengt op de lange termijn wel politieke en economische risico’s mee.
- Lees ook: Rusland kan dit jaar weer de grootste olie-exporteur ter wereld worden…maar wel tegen dumpprijzen
ANALYSE – De verlaging van de olieproductie door olielandenclub OPEC+ kwam afgelopen week als een grote verrassing voor zowel Europa als de Verenigde Staten. Vanaf mei zullen de OPEC-landen een miljoen vaten per dag minder opleveren. Volgens Saudi-Arabië is de productieverlaging een voorzorgsmaatregel om de oliemarkt te stabiliseren.
De aankondiging van de productievermindering zorgde ervoor dat de olieprijzen een flinke zet omhoog kregen, van een kleine 80 dollar per vat naar ruim 85 dollar per vat. In reactie hierop zijn onder meer in Nederland de prijzen van benzine al flink omhoog gegaan.
Saudi-Arabië maakt VS duidelijk wie controle heeft over de mondiale oliemarkt
De beslissing van OPEC+ is een grote tegenslag voor de VS en Europa, waar centrale banken de rente hebben verhoogd in de strijd tegen hoge inflatie. Het laatste waar men op zit te wachten zijn hogere olieprijzen die het inflatiebeleid doorkruisen. Want hogere energiekosten vertalen zich naar duurdere goederen, duurder vervoer en dat komt allemaal op het bordje van de consument.
Het Witte Huis noemde de productieverlaging van OPEC “onverstandig”, gelet op “de huidige onzekerheid op markt”. En marktanalisten spraken over een poging van OPEC om westerse landen een hak te zetten in de strijd tegen de hoge inflatie, schreef The Washington Post.
Want daar komt het wel op neer, concludeert columnist David Ignatius in diezelfde Amerikaanse krant. Volgens hem is de productieverlaging van OPEC+ een signaal van Saudi-Arabië richting de VS: "Ten goede of ten kwade, het tijdperk van Amerikaanse hegemonie in het Midden-Oosten is ten einde".
Moeizame relatie tussen Saudi-Arabië en de VS
De productieverlaging onderstreept de al jaren moeizame banden tussen Riyad en Washington. Met als recente dieptepunten de desastreuze oorlog en de humanitaire ramp in Jemen, en de moord op journalist Jamal Khashoggi in een Saudisch consulaat in Turkije.
Tijdens zijn verkiezingscampagne in 2020 benadrukte de Amerikaanse president Joe Biden dat hij Saudi-Arabië tot een pariastaat wilde reduceren op het wereldtoneel, vanwege de dood van Khashoggi. Maar de economische nood, eerst door de coronacrisis en daarna vanwege de energiecrisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne, dwongen Biden om op die woorden terug te komen.
Zelfs een vriendelijke 'fist bump' tijdens hun eerste directe ontmoeting in juli 2022 kon de bekoelde relatie tussen Biden en de Saudische kroonprins Mohammed Bin Salman niet redden.
Als je wat verder terugkijkt in het verleden, dan is altijd sprake geweest van een moeizame verhouding tussen de twee landen. De basis van de relatie tussen de VS en Saudi-Arabië is na de Tweede Wereldoorlog gelegd. In ruil voor veiligheid, onder andere in de vorm van wapens en militaire training, kregen de Verenigde Staten toegang tot de fossiele brandstoffen uit Saudi-Arabië.
Die relatie was vanaf het begin al hobbelig, schrijft Bloomberg, onder andere door houding van Riyad tegenover de staat Israel en de schrijnende mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië.
Een extra complicatie vormde de houding van de VS en Saudi-Arabië tegenover Iran. De relatie tussen Iran en de Saudi's werd vanaf de Islamitische Revolutie van 1979 gespannen, omdat beide landen claimen de voortrekker van de islam te zijn.
De harde opstelling van de VS tegenover Iran speelde Saudi-Arabië lange tijd in de kaart, maar het land was zeer gekant tegen de inmiddels ter ziele gegane Iran-deal, die Iran weer toegang zou geven tot de internationale oliemarkten.
Saudi-Arabië laat zien politiek niet aan de leiband van de VS te willen lopen
Met een Washington dat zich sterk uitspreekt tegen Saudi-Arabië, heeft Riyad besloten dat het een meer onafhankelijke politieke koers wil varen, schrijft columnist Ignatius van The Washington Post. "Geen van de twee landen wil de relatie opblazen, maar beide leiders voelen zich niet gerespecteerd."
De productieverlaging van afgelopen moet laten zien dat Saudi-Arabië een dominante speler is in de regio en in de wereld. Daarom werd de aankondiging ervan ook als een verrassing gebracht, schrijven de Amerikaanse energie-expert Jason Bordoff en conoom Karen Young in Foreign Policy.
In oktober vorig jaar verlaagde OPEC+ onder leiding van de Saudi's ook de olieproductie, maar destijds was de boodschap dat op korte termijn geen verdere aanbodbeperkingen in het vat zaten.
De nieuwe productieverlaging is volgens Bordoff en Young bedoeld om de regering in Washington "boos" te maken: "Riyad wil duidelijk maken dat het een eigen diplomatieke koers vaart."
Saudi's mikken op wapens uit VS, China als afzetmarkt en Rusland als oliepartner
"In de huidige wereld vol escalerende risico's (...) wordt het voor de landen in de Golfregio steeds duidelijker dat ze voor zichzelf moeten zorgen", schrijven Bordoff en Young.
Saudi-Arabië doet dat met de VS als wapenleverancier en bewaker van cruciale waterwegen voor de doorvoer van olie, China als grootste klant (die olie mag afrekenen in yuan in plaats van dollars) en Rusland als partner in OPEC+ om het aanbod van olie te controleren.
Hoewel Saudi-Arabië nog volop teert op de immense olierijkdom van het land, sorteert het regime ook voorzichtig voor op een toekomst waarin fossiele brandstoffen schaarser worden en de consumptie ervan afneemt. Door de prijs van een vat olie op te drijven, kan het land makkelijker de ambitieuze plannen van zijn hervormingsprogramma Vision 2030 financieren.
Riyad wil namelijk fors investeren in het diversificeren van de Saudische economie, vooruitlopend op een toekomst zonder fossiele brandstoffen. De ambitie is om de oliestaat te transformeren tot een tweede Silicon Valley.
Afgelopen jaar staken durfinvesteerders al een miljard dollar in plaatselijke startups, een derde van al het kapitaal dat in de techsector in het Midden-Oosten werd gestoken, schrijft Al-Monitor. Het staatsinvesteringsfonds van Saudi-Arabië, Sanabil, werkt volgens de site Axios onder andere samen met grote Amerikaanse durfinvesteerders als Andreessen Horowitz, Coatue en Techstars.
Geopolitieke ambities van Saudi's verhogen risico op conflicten dicht bij huis
De onafhankelijke geopolitieke opstelling van Saudi-Arabië brengt wel risico's mee voor het land. Zo ziet energie-expert Hadi Fathallah bij Amerikaanse denktank Carnegie Endowment for International Peace, een verdere ontrafeling van de nauw verbonden energie- en veiligheidspolitek. "De nieuwe energiepolitiek van Riyad heeft al voor scheuringen gezorgd in langlopende politieke overeenkomsten die de veiligheid van het koninkrijk waarborgen", schrijft Fathallah.
Het grootste risico is dat de Verenigde Staten en andere westerse landen versneld gaan zoeken naar alternatieven voor Saudische olie en zich in dat kader minder gaan bekommeren om de veiligheidssituatie in de Golfregio.
De geopolitieke stoelendans van Riyad verzwakt de algehele veiligheidssituatie in het Saudische koninkrijk, denkt Fathallah. Volgens hem zagen we daar al voorbeelden van in de oorlog tegen de Houthis in Jemen, die in 2021 en 2022 meerdere aanvallen op Saudische olie-installaties konden uitvoeren.
Het is dus nog maar de vraag hoe een meer onafhankelijke opstelling van Saudi-Arabië uitpakt. Het land heeft veel te winnen, maar ook een hoop te verliezen.
